Planning in agriculture: અમારો દેશ ખેતીનો અગ્રણીક દેશ છે. આમારી જનસંખ્યા ૭00 કરતાં વધુ છે અને આમાંથી વધુ લોકો ખેતીથી જીવનની આધારભૂત આવક મેળવે છે. આમે ખેતીને આમાંથી મુખ્ય વ્યવસાય તરીકે ગુમાન કર્યું છે જેમ કે બીજારણ, ખોરાક, પાક સંરક્ષણ, નીંદણનાશક દવાઓ, પિયત અને મજૂરી જેવી મહત્વપૂર્ણ આવશ્યકતાઓમાં ખેડૂતો મહત્વપૂર્ણ ભાગ ભજવ્યા છે. નવી આયાત નીતિના પરિણામે, ખેડૂતોને ઉત્પાદનને સપોર્ટ કરતી ઉચ્ચ ભાવનાઓ મળી શકે છે, અને તેથી પ્રાકૃતિક આપત્તિઓને મુકાબલા કરવામાં મદદ મળે છે. વરસાદ, હવામાન અને અન્ય અપાયની સમસ્યાઓનો સામનો કરવામાં પણ ખેડૂતોને સહાય મળે છે.
આવા સંજોગોમાં આધુનિક ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture) કરી એકમ વિસ્તરમાંથી વધુ પાક ઉત્પાદન વધારી તેમજ એકમ વિસ્તારમાંથી પાક ઉત્પાદન ખર્ચ ઘટાડી વધુ નફો મેળવી શકાય તેમ છે. આપણે ખેતીમાં આયોજન((Planning in agriculture) થકી સંભવિત કુદરતી પરિબળો દ્વારા થનાર નુકસાન ઘટાડી શકીએ તેમ છીએ. ખેત ઉત્પાદન ખર્ચ ઘડાટવા માટે બિનખર્ચાળ અથવા ઓછી ખર્ચાળ ખેત પદ્ધતિઓના ઉપયોગ અને આયોજનથી ખેતીને પોષણક્ષમ બનાવી વધુ આવક મેળવી શકાય છે. વધુ ઉત્પાદન મેળવવા આયોજન કરી વિવિધ ખેતી કાર્યો સમયસર અને વ્યવસ્થિત રીતે કરવામાં આવે તો વધુ નાણાંકીય ખર્ચ કર્યા સિવાય ખેત ઉત્પાદન વધારી શકાય તેમ છે. જૂની કહેવાત મુજબ ‘ખેડ-ખાતર અને પાણી લાવે નસીબને તાણી’ હતી તેની જગ્યાએ હવે નવી કહેવત “ખેડ-ખાતર-પાણી અને આયોજન લાવે નસીબને તાણી” કહેવું યોગ્ય લાગશે.
ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture) કરવું જરૂરી છે
આપણે આપણી ખેતીમાં હમેશા હિસાબ રાખ્યો નથી. તેથી ખેડૂત મિત્રો, હવે સમય આવ્યો છે કે આપણે આપણી ખેતીમાં હિસાબ રાખવો પડશે. ચોર ખાય, મોર ખાય, અને છેલ્લે વધુ ખેડૂતો ખાય, પરંતુ હવે તેમનું પરિણામ અને ખેડૂતોની આયોજન ન રાખવાથી સમસ્યાઓ આવી રહી છે. આપણે આપણી ખેતીમાં હિસાબ રાખવો મહત્વપૂર્ણ છે. હિસાબનો મતલબ છે આયોજન રાખવો. તેથી આપણે આપણી ખેતીની નફાકારક ખેતી ન બનાવી શકીએ. આ માટે, કૃષિ યુનિવર્સિટીનું સંપ્રેષણ પ્રાપ્ત કરી શકીએ, જેથી આપણે આપણી ખેતીની ખર્ચાળ ખેતી પદ્ધતિનું આયોજન કરવામાં મદદ મળી શકે. આયોજનપૂર્વક ખર્ચાળ ખેતીનો અમલ કરવાની આવશ્યકતા છે, જેથી આ લખેલું પૂરું થાય છે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું મહત્વ વધારે છે.
જમીનના પ્રકાર પર આધારિત પાકની પસંદગી
પાકની વાવણી કરતાં પહેલા આયોજન કરવું જોઈએ, જેમને આપણે આવી રીતે જાણી શકીએ કે આમાં કયો પાક અનુકૂળ રહેશે. જમીન અને ઋતુના પ્રમાણે પાકની પસંદગી મહત્વપૂર્ણ છે. ખરીફ ઋતુમાં બાજરી, મગ, ચોળી, મઠ, તલ, જુવાર અને દિવેલા પાકની રેતાળ, ગોરાડુ જમીન માટે ઉપયુક્ત છે. પરંતુ, ભારે કાળી જમીન કે પાણીની ભરાઇવાળી જમીનમાં પાક વાવવાની સલાહ આપવામાં આવે છે, તાથી તેમ જમીનમાં ધારેલું ઉત્પાદન મેળવવામાં આવશે નહીં.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું મહત્વ વધારે છે.
સૌરાષ્ટ્રની જમીનમાં મગફળી, દક્ષિણ ગુજરાતની જમીનમાં ડાંગર, શેરડી, મધ્ય ગુજરાતની જમીનમાં તમાકુ, અને ઉત્તર ગુજરાતની જમીનમાં કપાસની પસંદગી આપણને વાવણીનો માર્ગ આપી શકે છે, અને તેથી આપણું ઉત્પાદન વધારવું શકે છે.
આયોજન પૂર્વક બીજની પસંદગી કરવી
પાકની પસંદગી કર્યા પછી જાતની પસંદગી કરવી ખૂબ જ જરૂરી છે. વધુ ઉત્પાદન આપતી, રોગ પ્રતિકારક-ગુણવત્તા યુકત, જીવાત સામે પ્રતિકારક અને આબોહવાકિય વિસ્તારને અનુરૂપ જાતની પસંદગી કરવી જેથી રોગ-જીવાત નિયંત્રણ માટે કરવો પડતો ખર્ચ નિવારી શકાય.
બીજની માવજતનો મહત્વ
બીજ એવો પ્રમુખ ઘટક છે જે એક ફસલની શરૂઆત છે. તેમજ એવી માવજત જે ફસલની દરમિયાનની ગાળકતાને કમ કરે છે. ગુજરાતના ખેતીના વિશેષગત પરિસ્થિતિઓમાં, બીજની સારવાર અને માવજતની યોજના અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે.
બીજની માવજત એ એવી પ્રક્રિયા છે જેથી આપણી ફસલને અધિક સફળતાથી વાવેતર બનાવી શકાય છે. ગુજરાતમાં આમ રીતે પ્રમાણિત બીજને એગ્રોસાન, થાયરમ, કેપ્ટાન વગેરે રસાયણોથી માવજત આપેલ છે. પરંતુ આવી રસાયણોની બદલીને બીજને સાવધાનીપૂર્વક માવજત આપવી જરૂરી છે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું મહત્વ વધારે છે. આવી માવજતથી આપણી ફસલને મળતી સારી દેખભાલ, જીવંત શક્તિ અને મોટું ઉત્પાદન સાથે મળતી છે.
બીજની માવજત કરવાથી આપણે અનેક લાભો પ્રાપ્ત કરી શકીએ. વિવિધ બીજોમાં સારવારની ભરપૂર માત્રા છે, જે આપણી ફસલને શક્તિ આપે છે અને પ્રતિરોધક્ષમતાને વધારે છે. આવી માવજતથી ફસલની વૃદ્ધિ પર સક્ષમતાને પૂરી મળે છે.
સેન્દ્રીય ખાતરોનો ઉપયોગ
ખેતીમાં, વિશેષ કરીને કઠોળ, મરી-મસાલા, અને શાકભાજીના પાકોમાં આવતા રસાયણિક ખાતરની જરૂરિયાત ઓછી છે. આથી, તમારે કઈ પરિસ્થિતિમાં પાક વાવવું પસંદ કરવું એ તમારી યોજનાની મહત્વપૂર્ણ ગુણવત્તા છે અને તમારી ખેતીને મોટું પ્રતિબંધક્ષમતા, પ્રતિરોધક્ષમતા, અને ઉત્પાદનમાં વધારો આપે છે.
જમીનમાં પાકને વાવતા પહેલાં, તમે લીલો પડવારા, વર્મિકમ્પોસ્ટ, અથવા છાણીયું ખાતરનો ઉપયોગ કરીને ખેતીમાં બરાબર ભેળવવું મહત્વપૂર્ણ છે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું મહત્વ વધારે છે. આ રીતે, આપ તમારી જમીનની પોષણ અને ફળદ્રુપતા બનાવી શકો છે જે લાંબા સમય સુધી મહત્વપૂર્ણ રહેશે. આ વિધ્યાની મદદથી તમે અધિક ઉત્પાદન અને ખેતીમાં વધારો પ્રાપ્ત કરી શકો છો.
વાવણીનું સમયસર આયોજન કરવું
જુદા જુદા પાકો માટે ભલામણ કરેલ સમયમાં, વાવણીનું સાવધાનીપૂર્વક આયોજન કરવાથી પાક ઉત્પાદન વગર ખર્ચ જાળવી શકાય છે. ઘઉં જેવા પાકોમાં, સમયસર ની વાવણી માટે ૧૫ નવેમ્બર થી ૨૫ નવેમ્બર સુધી, અને મોડી વાવણી માટે ડિસેમ્બરની બીજી એઠવાડીમાં સમયસર ની વાવણી આયોજન કરવામાં આવે છે. પરંતુ, જો નક્કી કરેલ સમય પર વહેલી કે મોડી વાવણી કરવાનો સમય આવે તો, ઉત્પાદનમાં અનુક્રમે ૧ થી ર0% સુધીનો ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થઈ શકે છે.
વાવણી માટેની પદ્ધતિ અને અંતર
હેકટરમાં વધુ ઉત્પાદન મેળવવાનું માટે, છોડની સંખ્યા માત્ર એક માર્ગ નથી, પરંતુ આ કોન્સેપ્ટની મદદથી મહત્વપૂર્ણ પરિણામો પ્રાપ્ત થાય છે. એવી વિસ્તાર દીઠની સંખ્યા છોડ અને ગોઠવાવાનો અંતર, આપની ખેતીની યશસ્વી પ્રગતિ માટે મહત્વપૂર્ણ છે. આ પદ્ધતિ આપની ફસલને પોષણ આપવા માટે મૂળભૂત પોષક તત્વોનો અગત્ય પૂરી પાડે છે, જેમણે પાણી, પ્રકાશ, અને અન્ય. આ રીતે, આપની ખેતીમાં વધુ ઉત્પાદન અને યશસ્વીતા મળી શકે છે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું મહત્વ વધારે છે.
આયોજિત માટી તપાસ
છોડ માટેના જરૂરી પોષક તત્વોનું પ્રમાણ આપણી જમીનમાં કેટલું છે તે જમીનના પૃથક્કરણ દ્વારા જાણવવું ખૂબ જ જરૂરી છે, જેથી પાકને આપવાની ખાતરનું પ્રમાણ જાણી શકે અને તેનું આયોજન કરી શકાય. આયોજન પૂર્વક જમીનનો પૃથક્કરણ કરવાથી ફોસ્ફરસ અને પોટાશની માત્રીઓ જમીનમાં સારી રીતે ફેલાવવામાં આવે છે, તેથી આપાતકાલીન ખર્ચને ઘટાડી શકાય
સિંચાઈ યોજનાનું આયોજન
સિંચાઈ વ્યવસ્થાનો પ્રાથમિક મૂળ
આજની પ્રગતિશીલ યુગમાં, જીવનની દિશાને સાંભળવામાં આવેલી એક મુખ્ય ચીજ છે – પાણી. પિયત વ્યવસ્થાનું મહત્વ અત્યંત મોટું છે, કારણકે પાણી ની સરકારની જવાબદારી પર ચીંતા રાખવી જોઈએ.
સિંચાઈ વ્યવસ્થા અને ઉત્પાદન
ઉદ્યોગિક યુગમાં, પિયત ન મળતી વાત એક ઉમ્રો જ છે. ઉત્પાદન પ્રક્રિયાઓ માટે પાણી મહત્વપૂર્ણ છે. ઉત્પાદનની ગતિમાં થતી પિયત વ્યવસ્થાનું આયોજન મોટું છે. સમયસર પિયત ન મળવાથી ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થાય છે અને આથી પિયત વ્યવસ્થાનું મૂળ આયોજન આવશ્યક છે.
સિંચાઈ વ્યવસ્થા અને પાકની કટોકટી
પાક વાનગીઓ અને ખોરાક ઉદ્યોગમાં એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ બન્યો છે. પાકની કટોકટી વખતે, પાણીનું આપવું અને તેની કાળજી લેવી આવ્યું અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. પાકને તેની પૂરી મહત્વતા અને સ્વાસ્થ્યને માટે માન્યતા આપવી જોઈએ.
પાણીનું પ્રમુખ ઉપયોગ
પાણી મનની પ્રાથમિક જરૂરિયતોના એક રૂપ છે. આનંદપૂર્વક, પિયત વ્યવસ્થા ની સારવાર મનને ઉચ્ચ સ્તરની ઊત્સાહ અને ઊર્જા આપી શકે છે.
આપની ભવિષ્યની સારવાર માટે યોજના
પિયત વ્યવસ્થા નું સારવાર આપની ભવિષ્યની સારવાર માટે મહત્વપૂર્ણ છે. કઈ રીતે, કેટલું અને કયા સમયમાં પાણી આપવું તેને વધુ ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ, તેમ છે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું પણ મહત્વ વધારે છે.
આ રીતે, પિયત વ્યવસ્થાની મહત્વને મંજૂરી આપીને, આપ તમારી સમાજની ઉન્નતિમાં મહત્વપૂર્ણ ભાગ રહીશે
આયોજન અનુસાર પાકની સુધારણા :
પાકની સુધારણાની મહત્વપૂર્ણતા
પાકની સુધારણા એ ખેતીની મહત્વપૂર્ણ પ્રક્રિયા છે, જે ખેડૂતોને વધુ ઉત્તમ અને યથાસંભાવ આવક મેળવવામાં મદદ કરે છે. આયોજનપૂર્વક પાકની સુધારણા માં, વિવિધ પરિસ્થિતિમાં ખેતી પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરીને ખેડૂતો આવકવર્ધન અને ઉત્પાદન વૃદ્ધિ પામી શકે છે.
પાકની ફેરફારમાં આયોજન
પાકની ફેરફારમાં આયોજન કરતાં, અવિરત વધતી વસ્તીના કારણે માથાદીઠ જમીનનું પ્રયોગ કરવામાં આવે છે. ખેડૂતો ઘનિષ્ઠ ખેતી પદ્ધતિનો અનુસરણ કરીને, ટૂંકી જમીનમાંથી વધુ આવક મેળવવામાં આવે છે. આયોજન પૂર્વક જમીનમાં પોષક તત્વો પુષ્કળ પ્રમાણમાં ચૂસાઇ જાય છે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું પણ મહત્વ વધારે છે.
આયોજન પૂર્વક ખાતરોનો ઉપયોગ
ખેડૂતો પાકની યોગ્ય ફેરફારી કરવામાં આવે છે ત્યારે પણ કુદરતી નાઈટ્રોજનનો ઉપયોગ કરી આવક વધારી શકે છે. પાકમાં આયોજન કરેલી ફેરફારી માટે યોગ્ય ખાતરોનો ઉપયોગ કરવાથી નાઈટ્રોજનનો વપરાશ ઘટાડે, ખર્ચમાં કમી આવે અને વધારે આવક મેળવી શકાય.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture) પણ કરવું જરૂરી છે.
પિયત કે બિનપિયત પાકમાં આયોજન
પિયત અને બિનપિયત પ્રકારના પાકમાં યોગ્ય આયોજન કરીને પાકની યોગ્ય ફેરફારી પ્રાપ્ત કરવામાં સાહય મળે છે. આયોજનપૂર્વક માટે તકે વપરાશ થતા પિયત અને બિનપિયત પાકની યોગ્ય ફેરફારીથી પણ પ્રાકૃતિક નાઈટ્રોજનનો લાભ મેળવી શકાય.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું મહત્વ વધારે છે.
સમયસર આયોજન મુજબ નીંદામણ
નીંદણ તો પાક સાથે ઉગેલી નીકળતી બગીચાનો એક મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે. જે પાકની સાથે પ્રકાશ, પાણી, પોષક તત્વો, અને જગ્યાની હરિફાઈ અને વાતાવરણની પરિસ્થિતિને ઉપયોગી બનાવે છે. આ તત્વો પાકની ઉત્પાદનશીળતામાં ૩૦ થી ૩૫% ની વધુની ઘટાડી શકે છે. આથી, સમયસર નીંદામણ આયોજન પ્રાણીઓને પર્યાવરણની રક્ષા અને પાક ઉત્પાદનને સારો રાખવાનો એક મૌખિક ઉપાય છે. આનંદનો એ છે કે આવું મહત્વપૂર્ણ છે.
રોગ-જીવાત નિયંત્રણમાં આયોજન :
રોગ-જીવાત નિયંત્રણ સાથે આયોજન
રોગ-જીવાત નિયંત્રણ માટે, ખેડૂતોને આગોતરૂ આયોજન કરવું જોઈએ. આયોજનપૂર્વક આપીત પ્રતિકારક જાતોનો ઉપયોગ કરીને રોગ-જીવાતોને નિયંત્રિત કરી શકાય છે. ઉનાળામાં, ઊંડી ખેડ કરીને રોગ-જીવાતોને નષ્ટ કરવામાં મદદ મળે છે. પિંજરનો ઉપયોગ કરવાથી પ્રકાશને વધારવામાં મદદ મળે છે.
આયોજનપૂર્વક દવાઓનો ઉપયોગ
રોગ-જીવાત નિયંત્રણ માટે વનસ્પતિ આધારિત દવાઓ નો ઉપયોગ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. જેમકે, લીમડા અને આકડાનો પાઉડર બનાવીને રોગ-જીવાતોને નિયંત્રિત કરવાનો ઉપયોગ કરો. આ રીતે, ખેડૂતો ખર્ચમાં મોટી મુકાબલો થતો નથી અને ઉત્પાદન વૃદ્ધિ પામી શકે છે.
કાપણીનું આયોજન :
સમયપર કાપણીનો મહત્વ
પાક મુજબ કાપણી કરવાનું સમય સારું રાખવું જરૂરી છે. પાકવાના દિવસોમાં, પાકની પરિસ્થિતિને ધ્યાને લઈને સમયપર કાપણી કરવાથી પાક પરિપક્વ થઈ જશે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું મહત્વ વધારે છે. તેથી સાવધાનીથી પાકની પરિસ્થિતિનો ધ્યાન રાખી, સમયપર કાપણી કરવી.
માત્રિકા માધ્યમથી કાપણી
પાકની પરિસ્થિતિ આધારિત સમયપર કાપણી કરીને, પાકમાંથી ૮% જેટલો ભેજ વાયુ સૂકવવામાં મદદ મળે છે. પાકમાં રહેલા વધારાનો ભેજ સરકારી રાહેલા તાજા ભેજથી પ્રતિસાદ આપે છે અને પાકમાં નિવારી કરી શકે છે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture) કરવું જરૂરી છે.
આયોજન પૂર્વક ઉત્પાદનનો સંગ્રહ
પાકની યોગ્ય સમયે કાપણી કર્યા પછી, દાણામાં ૮% જેટલો ભેજ વાયુનો ઉપયોગ કરી સૂર્યના તાપમાં સૂકવણી કરવાનો આયોજન કરવો. આ રીતે, પાકને રોગ-જીવાતોથી નુકસાન થતું નથી અને પાકને સારી રીતે સંગ્રહ કરી શકાય છે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture) કરવું જરૂરી છે.
આયોજન પૂર્વક મૂલ્ય વૃદ્ધિનો પ્રયાસ
પાક તૈયાર થવાની પછી, પાકની ઉત્પાદન વૃદ્ધિ માટે પાક ઉત્પાદનને બરાબર સાફ કરવામાં આવે છે. મીઠી, ખુચકરી ફળોને દૂર કરીને તાજા ફળોને વેચવાનો પ્રયાસ કરવો અને બજારભાવો વધારે મેળવી શકાય છે. આપેલી સલાહો અને આયોજનોથી, વિવિધ પ્રકારના પાકોમાં વ્યતિક્રિતિ સારી રીતે ઉત્પાદન કરી શકાય છે.ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture) કરવું જરૂરી છે.
FAQs-ખેતીમાં આયોજન(Planning in agriculture)નું મહત્વ
1.પાકની કેવી રીતે કાપણી કરવી?
પાકને મુખ્ય ફસલ અને ઉત્પાદન પ્રમાણે પરિસ્થિતિનો ધ્યાન ધરીને સમયપર કાપણી કરવી જરૂરી છે.
2.પાકને ઉત્પાદન માટે કેવી રીતે સંગ્રહ કરવું?
પાકની યોગ્ય સમયે કાપણી કર્યા પછી, તાજા દાણામાં સૂર્યના તાપમાં સૂકવણી કરવી.
3.પાકની ફેરબદલીમાં કયા પ્રકારના પાકોનો ઉપયોગ થતો છે?
પિયત અને બિનપિયત પ્રકારના પાકોનું ઉપયોગ થતો છે. આયોજનપૂર્વક યોગ્ય ફેરફારીથી નાઈટ્રોજનનો ઉપયોગ મળે છે.
4.પાકમાં રહેલો વધારાનો ભેજ કેવી રીતે દુર કરવો?
પાકમાં રહેલો વધારાનો ભેજ દુર કરવા માટે, સારવાર પાકને ઉપયોગ કરી સૂર્યના તાપમાં સૂકવણી કરવી.
5.ખેતી ઉત્પાદનને વધારવાના ઉપાયો શું છે?
ખેતી ઉત્પાદન વધારવા માટે, તમે માનવ મિત્રોને નીચકતી ખર્ચાળ ખેતી પદ્ધતિઓ અને અદ્યતન ખેતી તંત્રોનો ઉપયોગ કરી શકો છો. આપણી ખેતીને આધુનિક યુગના માનવ અને તંત્રોની મદદથી વધારી શકો છો.